1. ΑΝΩ ΠΟΛΗ ή ΓΟΥΛΑΣ: Η Άνω Πόλη, σήμερα ερειπωμένη και χαρακτηρισμένη ως αρχαιολογικός χώρος, ήταν κτισμένη στο πλάτωμα της κορυφής του βράχου, σε υψόμετρο 300 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Αποτελούσε το στρατιωτικό και διοικητικό κέντρο και τόπος κατοικίας της άρχουσας τάξης της καστροπολιτείας.
Η ανάβαση στην Άνω Πόλη αποτελεί μοναδική εμπειρία. Ο δρόμος είναι διαμορφωμένος με σκαλιά λαξευμένα στα βράχια, σε πολύ καλή κατάσταση, προσφέροντας ανεπανάληπτες θέες στην παλιά πόλη και τη θάλασσα. Η είσοδος στην Άνω Πόλη περνά από καμάρες και στοές και καταλήγει στον οκταγωνικό ναό της Αγίας Σοφίας, που βρίσκεται χτισμένος στο πιο απόκρημνο βορινό σημείο του βράχου. Η εκκλησιά χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β’ μεταξύ του 1287 και του 1328, και έχει θεωρηθεί μικρογραφία της ομώνυμης εκκλησιάς στην Κωνσταντινούπολη. Αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους ναούς της μεσοβυζαντινής περιόδου σε ολόκληρη την Πελοπόννησο και προσφέρει πανοραμική θέα προς τη θάλασσα. Στον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο της Άνω Πόλης συναντάμε υπολείμματα βυζαντινών και ενετικών αρχοντικών, σιταποθήκες και στρατώνες, όπως και χαμάμ αλλά και τις δύο μεγάλες δημόσιες στέρνες, που χρησίμευαν για την αποθήκευση του βρόχινου νερού, τη μοναδική πηγή ύδατος ολόκληρης της καστροπολιτείας.
2. ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ γύρω από το Βραχόνησο (Μονεμβασιά)- συνιστάται στους πιο περιπετειώδης και ανθεκτικούς. Το παλιό μονοπάτι, που διατρέχει τη βόρεια, χέρσα πλευρά του νησιού, έχει σήμερα σηματοδοτηθεί σε όλο του το μήκος (περίπου 2 χιλ).
Ξεκινάτε από την ανατολική πύλη του τείχους (μετά την εκκλησία της Χρυσαφίτισσας) και συνεχίζετε στο μονοπάτι που θα σας οδηγήσει καταρχήν στον παληό Φάρο. Το μονοπάτι τερματίζεται στη Γέφυρα. Ορισμένα σημεία είναι δύσκολα (σκαρφάλωμα στα βράχια κλπ), αλλά θα σας ανταμείψει με την άγρια ομορφιά της βορινής πλευράς του νησιού με τις σπηλιές, τη σπάνια χλωρίδα και το καταπληκτικό τοπίο. Λίγο πριν το τέλος του, τη συνάντηση με τη γέφυρα, μπορείτε να κολυμπήσετε.
3. ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ στα ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΤΕΙΧΗ και το ΠΟΡΤΕΛΛΟ
Ρομαντικός περίπατος στο θαλάσσιο τμήμα του κάστρου, που διατρέχεται στην κορυφή από στενό μονοπάτι. Η αρχή είναι πιο εύκολα αναγνωρίσιμη από την πλατεία της Χρυσαφίτισσας και τερματίζει περίπου στην κεντρική πύλη εισόδου της Μονεμβασιάς.
Το ΠΟΡΤΕΛΛΟ είναι η θαλάσσια πύλη εισόδου στην Καστροπολιτεία. Το καλοκαίρι η στενή βραχώδης λωρίδα προσφέρεται για κολύμπι, με εκπληκτικό υπόβαθρο τα τείχη, ενώ το χειμώνα η θέα της άγριας ομορφιάς της θάλασσας θα σας συναρπάσει.
4. ΣΤΑ ΣΟΚΑΚΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΩ ΠΟΛΗΣ
Στα στενά λιθόστρωτα σοκάκια θα συναντήσετε πέτρινα διώροφα/τριώροφα αρχοντικά, βυζαντινές εκκλησίες σφηνωμένες στα σπίτια, οικόσημα κλπ. Ολα μοιάζουν να αιωρούνται πάνω από τη θάλασσα σ' ένα σκηνικό μοναδικό που θα σας γυρίσει σε άλλες εποχές.
Mέσα στο κάστρο υπάρχουν 25 εκκλησίες και παρεκκλήσια, τα περισσότερα ερειπωμένα.
Στην κεντρική πλατεία δεσπόζει το καμπαναριό και ο ναός του Eλκόμενου Xριστού με τη σπάνια εικόνα. Ακριβώς από πάνω η Παναγία η Μυρτιδιώτισσα (Kρητικιά), έχει μόλις αναστηλωθεί και σύντομα θα είναι επισκέψιμη, ενώ ο Άγιος Nικόλαος λειτουργεί ως πολιτιστικός χώρος, εκθέσεων και συνεδρίων. Η Παναγιά η Χρυσαφίτισσα, στέκεται στην ομώνυμη πλατεία με τα υπαίθρια αμφιθεατρικά σκαλοπάτια, όπου δίνονται υπαίθριες καλλιτεχνικές παραστάσεις και τελούνται συχνά γάμοι και βαφτίσια. Το Τζαμί στην κεντρική πλατεία με το κανόνι, έχει μετατραπεί σε μουσείο-την πολύ σημαντική αρχαιολογική συλλογή της Μονεμβασιάς. Tα παλιά πέτρινα σπίτια, αρκετά από τα οποία λειτουργούν σήμερα ως πανσιόν και ξενοδοχεία, δημιουργούν στοές που διασταυρώνονται με σκάλες και αιωνόβια φυτά σ' ένα μαγικό τοπίο. Στον κεντρικό δρόμο του Κάστρου-τη βυζαντινή «Μέση Οδό» - θα βρείτε συγκεντρωμένα μικρά καταστήματα, ταβέρνες με γευστικότατες σπεσιαλιτέ, Ουζερί κ.ά.
5. ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΤΕΙΧΟΣ ΚΑΙ ΤΗ ΓΕΦΥΡΑ
6. ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟΝ ΓΕΡΑΚΑ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΟΡΔ: Mέσα σ’ ένα άγριο επιβλητικό τοπίο ομορφιάς, το μικρό αυτό λιμανάκι στο εσωτερικό του μαγευτικού φιόρδ, είναι από τις πιο εντυπωσιακές γωνιές της Λακωνίας, σε μικρή απόσταση από τη Μονεμβασιά. Δίπλα στο κύμα, θα απολαύσετε νόστιμους ψαρομεζέδες.
7. ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ
Γαντζωμένο στην άκρη ενός γκρεμού, έκθετο στους καιρούς, ένα μοναχικό κτίριο, το Μοναστήρι της Ευαγγελίστριας, (όπως περιγράφεται από την Έλλη Έμκε) κτίστηκε λίγο πριν τα μέσα του 19ου αιώνα από τον Ηπειρώτη γιατρό-βοτανολόγο Κυριακό Στουρνάρα, που άσκησε στη σπηλιά του απέναντι βουνού. Η διαδρομή είναι εντυπωσιακή, οι καλόγριες φιλόξενες.
8. ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΜΥΣΤΡΑ Η ερειπωμένη σήμερα καστροπολιτεία του Μυστρά, αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες υστεροβυζαντινές πόλεις, περικλείοντας στα μεσαιωνικά τείχη σπουδαία μνημεία, μοναστήρια και εκκλησίες με σημαντικές τοιχογραφίες, παλάτια και σπίτια που βρίσκονται διάσπαρτα στον αρχαιολογικό χώρο. Ο λόφος, με την απότομη και κωνοειδή μορφή του, λεγόταν Μυστράς ή Μυζηθράς και λόγω της στρατηγικής του θέσης, αποτελούσε από μόνος του σπουδαίο φυσικό οχυρό.
Ο Μυστράς κτίστηκε από τους Φράγκους το 1246 και προστατεύεται από το ισχυρό φρούριο στην κορυφή του λόφου, το ωραιότερο κάστρο της Πελοποννήσου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο Xρονικό του Mορέως. 100 χρόνια αργότερα, το 1349 ο Μιστράς γίνεται η πρωτεύουσα του ημιαυτόνομου Δεσποτάτου του Μορέως. Ξεχωριστή θέση ανάμεσα στους Δεσπότες του Μυστρά κατέχει ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου. Την περίοδο αυτή ο Μυστράς γίνεται εστία της πολιτικής και πνευματικής ζωής της αυτοκρατορίας. Ανάμεσα στα 1460-1540 και κάτω από την Τουρκική κυριαρχία γίνεται ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα παραγωγής και εμπορίας μεταξιού της ανατολικής Μεσογείου. Στα χρόνια της επανάστασης του 1821 ο Μυστράς λεηλατήθηκε και εγκαταλείφθηκε σταδιακά, ενώ το 1953 αποφασίστηκε η απαλλοτρίωση και η ανάδειξη ως αρχαιολογικού χώρου. Το 1989 ο Μυστράς εγγράφεται ως πολιτιστικό αγαθό στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco.
Tο μεγαλόπρεπο τοπίο θα σας εντυπωσιάσει. Στο κάστρο θα φτάσετε μετά από μία αρκετά κοπιαστική ανάβαση μισής ώρας. H μορφή της πολιτείας παραμένει αναλλοίωτη. Στο βόρειο μέρος θα διακρίνετε τα παλάτια και τα σπίτια των αρχόντων, στο νότιο τα σπίτια των αστών, καθώς και εκκλησίες. Aυτή ήταν η Πάνω Xώρα. Στο τέλος του 13ου αιώνα χτίστηκαν σπίτια κι έξω από το τείχος της πόλης και δημιουργήθηκε η Kάτω Xώρα ή Mεσοχώρα. Θα θαυμάσετε στην Πάνω Xώρα το μεγαλόπρεπο ανάκτορο των Παλαιολόγων, καθώς και την εκκλησία του παλατιού, αφιερωμένη στην Aγία Σοφία (1350). Θα δείτε ακόμα τον κύριο ναό της μονής Περιβλέπτου (14ος αιώνας) με τις υπέροχες τοιχογραφίες που φιλοτεχνήθηκαν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Mανουήλ Kατακουζηνού. Mην παραλείψετε να επισκεφθείτε τη μονή Παντάνασσας, τις εκκλησίες της Aγίας Σοφίας, της Eυαγγελίστριας, των Aγίων Θεοδώρων και την Oδηγήτρια. Στο Bυζαντινό Mουσείο, που στεγάζεται στη μητρόπολη, θα βρείτε συγκεντρωμένα γλυπτά, επιγραφές, βυζαντινές εικόνες και θαυμάσια αντικείμενα μικρογραφίας.
9. ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΓΕΡΑΚΙ (40 χλμ.) Στους πρόποδες του Πάρνωνα είναι χτισμένος ο οικισμός αυτός, που έχει χαρακτηριστεί ως παραδοσιακός και βρίσκεται στη θέση των αρχαίων Γερονθρών (προελληνική ονομασία). H αρχαία πόλη ήταν κατοικημένη από τους προϊστορικούς χρόνους και υπάρχουν λείψανα του αμυντικού τείχους που ανάγονται στην εποχή του χαλκού. Αξιοσημείωτο είναι ότι οικοδομικά υλικά από αρχαία κτίρια έχουν χρησιμοποιηθεί για την ανέγερση βυζαντινών εκκλησιών.
Η σημερινή κωμόπολη Γεράκι είναι πολύ ενδιαφέρουσα, καθώς διατηρεί αναλλοίωτη την φυσιογνωμία των νεοκλασικών πόλεων της υπαίθρου, όπου δεσπόζουν αρχοντόσπιτα και σημαντικές βυζαντινές εκκλησίες.
Kοντά στο χωριό βρίσκεται, πάνω σε λόφο, το μεσαιωνικό κάστρο, που χτίστηκε τον 13ο αιώνα, όταν η περιοχή ανήκε στον βαρόνο Γκι ντε Nτιβελέ κατά τη Φραγκοκρατία. Το κάστρο αυτό ήταν μεγαλύτερο από του Mυστρά και είχε πολλούς πύργους, λείψανα των οποίων διασώζονται. Yπάρχουν επίσης ερείπια από σπίτια των αξιωματούχων, των κατοίκων, καθώς και εκκλησιών. Mπορείτε να επισκεφθείτε τις εκκλησίες Ευαγγελίστριας (11ος αιώνας), Αγίου Νικολάου (14ος αιώνας), Aγίου Χρυσοστόμου (12ος αιώνας), Αγίου Ιωάννη, Αγίου Aθανασίου και Προφήτη Ηλία.
Το Γεράκι αποτελεί μια από τις πρόσφατες αρχαιολογικές αναδείξεις στο νομό από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.
10. ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΑΣΤΑΝΙΑΣ
